Eikenprocessierups-bestrijding

De reden voor eikenprocessierupsbestrijding

De eikenprocessierups die jaarlijks op grote schaal bestreden wordt, is de grijze, harige rups van een onopvallende nachtvlinder, die alleen in eiken leeft. Nog voor het uitkomen van de knoppen, komen zeer kleine rupsen uit de eitjes in de top van de boom. Tijdens de ontwikkeling richting het popstadium ondergaan de rupsen vijf vervellingen. Vanaf de derde vervelling omstreeks eind mei ontstaan er op iedere rups circa 700.000 microscopisch kleine brandharen. Indien mensen of dieren in aanraking komen met de brandharen, kunnen vele allergisch lijkende reacties ontstaan op huid, ogen en luchtwegen. Ook brandharen die achterblijven in de spinselnesten op eikenbomen leveren nog jarenlang hinder op. Het is dus raadzaam om contact met eikenprocessierupsen en hun brandharen te vermijden. Door al deze overlast zijn eikenprocessierupsen de afgelopen jaren als volksgezondheidsprobleem aangemerkt. Overheden treffen allerlei eikenprocessierupsbestrijdingsmaatregelen om de overlast tegen te gaan. Hieronder vallen preventieve en curatieve eikenprocessierupsbestrijding, maar ook het creëren van meer biodiversiteit.

Klachten door brandharen van de eikenprocessierups

De reacties verschillen sterk van persoon tot persoon. Huidklachten ontstaan binnen acht uur na contact met brandharen en kunnen bestaan uit rode huiduitslag met hevige jeuk. De reactie kan variëren van bultjes tot vochtige blaasjes die kunnen gaan ontsteken. Bij huidirritatie biedt een crème met kamfer of menthol vaak al verlichting. Als de brandharen in de ogen terecht komen kan dit binnen één tot vier uur een heftige reactie geven met eventuele zwellingen. Na inademing kunnen de brandharen irritatie of ontstekingen veroorzaken van de bovenste luchtwegen. De klachten lijken in eerste instantie op neusverkoudheid, in enkele gevallen kan er sprake zijn van kortademigheid. Bij contact met de brandharen moet u niet gaan krabben of wrijven, maar de huid, ogen en kleding goed wassen of spoelen met water. Over het algemeen verdwijnen de klachten binnen twee weken. Iemand die vaker met brandharen in contact komt, krijgt een steeds sterkere reactie. Bij ernstige klachten raadt de Nationale Bomenbank aan om contact opnemen met de huisarts.

Vanaf begin juli bewegen de rupsen zich nauwelijks meer door de boom en gaan ze zich verpoppen tot vlinder. Ze vormen dan nesten die bestaan uit rupsen de rupsen zelf, spinsels, oude vervellingen en uitwerpselen. De grotere nesten zitten meestal aan de basis van eikentakken en op de stammen. De kleinere nesten bevinden zich veelal op de dunnere stamdelen. Nadat de vlinder in augustus is uitgevlogen, zal deze wederom eitjes leggen in de toppen van eikenbomen die weer uitkomen in het volgende voorjaar.

Duurzame, efficiënte eikenprocessierupsbestrijding

Nationale Bomenbank stelt zichzelf duurzaamheidsdoelen in de eikenprocessierupsbestrijding. Naast minimaliseren van overlast van eikenprocessierups bestaan onze speerpunten uit het zorgvuldig omgaan met bestrijdingsmiddelen en het minimaliseren van milieubelasting. De rode draad binnen onze aanpak wordt gevormd door communicatie en het delen van data over de aanwezige eikenprocessierups en over de uitgevoerde eikenprocessierupsbestrijding. Om te weten hoe efficiënt de eikenprocessierupsbestrijding is, voert zusterbedrijf Terra Nostra doorlopend onderzoek en monitoring uit naar zowel de rups als naar de diverse methoden van eikenprocessierupsbestrijding. Zij beschikt hiervoor over een eigen insectenonderzoeksstation. Terra Nostra hangt ook hormoonvallen op om de populatie van eikenprocessierupsen te lokaliseren en de populatiegroottes van het jaar erop te voorspellen. Nationale Bomenbank pakt de uitvoering van de eikenprocessierupsbestrijding op. Onze bevindingen - zowel de beheeradviezen van Terra Nostra als de uitvoeringbevindingen over de eikenprocessierupsbestrijding - delen we uitvoerig met onze opdrachtgevers.

Succesvoorwaarde voor eikenprocessierupsbestrijding: een goed beheerplan

Om de besmettingsbron het jaar erop te verkleinen, stelt Nationale Bomenbank beheerplannen voor eikenprocessierupsbestrijding op. Dit doen we door risicoanalyses op het gebied van de eikenprocessierups voor opdrachtgevers uit te voeren. Opdrachtgevers kunnen aan de hand van een risicoanalyse niet alleen besluiten waar ze preventief gaan bestrijden, maar derden zoals een gemeenteraad of burgers ook uitleggen waarom het nodig is om preventief te bestrijden. Wanneer eikenprocessierupsbestrijding consequent en planmatig wordt uitgevoerd, kan ook het budget voor voldoende mensen en middelen worden veilig gesteld om het eikenprocessierupsprobleem beheersbaar te maken en te houden.

Nationale Bomenbank maakt niet alleen beheersplannen, het voert ook eikenprocessierupsbestrijding uit. Door eikenprocessierupsbestrijding in zijn geheel op te pakken verbeteren onze boomspecialisten de meldingenadministratie en het inzicht in de stand van zaken binnen de eikenprocessierupsbestrijding. Klachten worden geprioriteerd, sneller afgehandeld en in het hoogseizoen beter opgepakt. Er wordt efficiënt gewerkt. Tussentijds is er vaak overleg met de opdrachtgevers over de praktische uitvoering van de eikenprocessierupsbestrijding en elk jaar ontvangen opdrachtgevers een uitgebreide rapportage met daarin onder andere een advies voor het komende jaar. Een voorbeeld van het oppakken van #integraal beheer rond eikenprocessiebestrijding is de gemeente Ede#. De boomspecialisten van de Nationale Bomenbank hebben samen met deze opdrachtgever een beheerplan opgesteld. Nationale Bomenbank voert de eikenprocessierupsbestrijding gedurende meerdere jaren uit en maakt de plaagdruk beheersbaar door het telkens verfijnen van de strategie. Dit doen onze boomspecialisten door de resultaten en verwachtingen telkens als basis te gebruiken voor het volgende beheerplan.

Soms is volledig uitbesteden van eikenprocessierupsbestrijding niet mogelijk, maar wel een vorm van samenwerking. Nationale Bomenbank kan dan bijvoorbeeld een advies ofwel eikenprocessierupsbestrijdingsplan maken, waarna de opdrachtgever onder begeleiding van Nationale Bomenbank de bomen behandelenof monitoren.

Eikenprocessiebestrijding van start met preventief biologisch spuiten

Het eikenprocessierupsbestrijdingsadvies dat Nationale Bomenbank verstrekt binnen een beheerplan is opgedeeld in preventieve eikenprocessierupsbestrijding, waarmee de eikenprocessierupsen worden bestreden voordat zij brandharen vertonen en curatieve eikenprocessierupsbestrijding, wanneer de rupsen al wel brandharen vertonen. Nationale Bomenbank maakt het beheerplan voor eikenprocessierupsbestrijding op basis van data: waar staan de eikenbomen, wat was de plaagdruk in het jaar daarvoor, wat is de hoeveelheid eikenprocessievlinders en waar zitten kwetsbare vlindersoorten?

In de eerste maanden van het jaar beginnen de voorbereidingen al voor de preventieve eikenprocessierupsbestrijding. Ook het advies hiervoor baseren onze boomspecialisten op de informatie van het jaar daarvoor: elke opdrachtgever krijgt aan het einde van het jaar na de eikenprocessierupsbestrijding een rapportage over de plaagdruk, het verloop daarvan in het seizoen daarvoor en de resultaten van de bestrijding. Met die informatie maken we een voorstel voor preventieve eikenprocessierupsbestrijding, dat voor de opdrachtgever inzichtelijk wordt gemaakt op een digitale kaart. Het doel van preventieve eikenprocessierupsbestrijding is om jaarlijks steeds minder te hoeven spuiten. Want bacteriën en aaltjes zijn dan wel biologisch, maar niet volledig selectief, dus er kan door preventieve eikenprocessierupsbestrijding toch schade ontstaan aan het ecologische systeem. Bij De Vlinderstichting zijn kaarten op te vragen met daarop data waar beschermde en bedreigde vlindersoorten te vinden zijn. Alhoewel aaltjes een stuk selectiever zijn dan de bacterie doordat ze al in een zeer vroeg, bladloos stadium toegepast kunnen worden, mag er bij aanwezigheid van beschermde vlindersoorten in beide gevallen niet preventief gespoten worden. In overleg stellen we de definitieve spuitkaart vast waarmee, meestal eind april, de start van het eikenprocessiebestrijdingsseizoen wordt ingegaan.

Methoden voor preventieve eikenprocessierupsbestrijding

Binnen preventieve eikenprocessierupsbestrijding past Nationale Bomenbank een biologisch bacteriepreparaat toe met daarin Bacillus thuringiensis. Deze bacterie zorgt ervoor dat er een kristal wordt gevormd in het lichaam van de rups. Hierdoor krijgt de rups geen honger meer en zal hij uiteindelijk dood gaan door te weinig voedsel. Daarnaast voert Nationale Bomenbank preventieve eikenprocessierupsbestrijding uit met parasitaire bodemaaltjes ofwel nematoden, die de rupsen binnendringen waardoor ze sterven.

Voor de juiste preventieve eikenprocessierupsbestrijding op het juiste moment zijn allerlei factoren van belang. Het bacteriepreparaat met daarin Bacillus thuringiensis, Xen Tari geheten, werkt pas optimaal wanneer er voldoende bladbezetting is. Nematoden, die parasiteren op eikenprocessierups en deze van binnenuit doden, zijn al actief wanneer de bomen nog niet in het blad staan. De boomspecialisten van Nationale Bomenbank passen ’s nachts nematoden toe, aangezien de nematoden niet tegen UV-licht kunnen. Daarentegen passen zij Xen Tari overdag toe, aangezien de bacteriën dan actief zijn.

De boomspecialisten van Nationale Bomenbank voeren de bladbespuiting binnen de preventieve eikenprocessierupsbestrijding uit met behulp van een nevelspuit met luchtondersteuning. Deze nevelspuit geeft een elektrostatische negatieve lading aan de vloeistof, waardoor een verspreiding in de gehele kroon van de boom met een minimale drift plaatsvindt en de maximale spuitvloeistof tijdens de behandeling goed verdeeld wordt over het blad. Met onze machine wordt een kroon tot circa 30 meter hoogte behandeld en een kroondiameter van ca. 25 meter. Onze bomennevelspuit is voorzien van een actieraam en bebording “biologische bestrijding”. Indien na monitoring blijkt dat een tweede bespuiting noodzakelijk is kunnen we de desbetreffende bomen tegen een uur tarief behandelen.

Met twee bladbehandelingen binnen preventieve eikenpricessierupsbestrijding kunnen onze boomspecialisten 95% - 98% van de eikenprocessierupsen verwijderen. Voordat onze boomspecialisten aanvangen adviseert Nationale Bomenbank om eventueel nog aanwezige oude nesten op mechanische wijze, mogelijk door Nationale Bomenbank, te laten verwijderen.

De volgende fase binnen eikenprocessierupsbestrijding

Vaak al vanaf half mei zijn de eikenprocessierupsen in het volgende lavale stadium met de overlast gevende brandharen, waardoor er moet worden overgegaan op curatieve eikenprocessierupsbehandeling.

In deze volgende fase binnen de eikenprocessierupsbestrijding lopen de boomspecialisten van Nationale Bomenbank, zodra de eikenprocessierupsen zich in hun gevormde nesten hebben verzameld, fysiek alle eiken binnen het beheersplan na. Ze controleren deze op nesten en voeren de bevindingen in op de digitale kaart, zodat de opdrachtgever goed onderbouwd kan besluiten over curatieve bestrijding. Daarnaast hangen onze boomspecialisten feromoonvallen op voor onderzoek. Bevindingen daaruit dragen bij aan het eikenprocessierupsbestrijdingsadvies voor het jaar erop. Zo ontstaat er snel een beeld van de plaagdruk.

Curatieve eikenprocessierupsbestrijding

De boomspecialisten van Nationale Bomenbank voeren curatieve eikenprocessierupsbestrijding uit door wegzuigen met mobiele zuigunits. Vrijgekomen nesten, materialen, rupsen en of brandharen worden in een gesloten systeem onschadelijk gemaakt of luchtdicht aangeboden bij een door het bevoegd gezag erkende verwerkingsinrichting. Op locaties waar eikenprocessierupsnesten niet weggezogen kunnen worden, voeren onze boomspecialisten eikenprocessierupsbestrijding uit door de nesten na een fixatie handmatig weg te plukken.